سرویس ایران جوان آنلاین: وقتی سیل‌های بهاری چندین استان را در هم ریخت و ویرانی‌هایی بر جای گذاشت و هموطنان زیادی را بی‌خانمان کرد، صحبت‌ها در مورد علل به وجود آمدن این سیلاب‌ها شروع شد و نکته مشترک در همه استان‌ها این بود که ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها اولین عامل به‌وجود آمدن سیلاب‌ها بوده‌اند. مخاطرات ناشی از این عدم توجه به حریم‌ها آنقدر زیاد بود که بار‌ها اعلام شد نه تنها باید حریم رودخانه‌ها مشخص و از تجاوز به آن‌ها جلوگیری شود بلکه ساخت و ساز‌های قبلی هم تخریب و راه عبور آب‌ها باز شود تا دیگر شاهد چنین اتفاقات ناگواری نباشیم. ولی حالا به راحتی باید بشنویم تنها ۳۶ درصد از حریم رودخانه‌های کشور تعیین شده و باقی آن‌ها به دست متجاوزان سپرده شده است.
شاید اگر سیل مهیب ماه‌های اول سال به وقوع نمی‌پیوست کسی وقتش را برای صحبت کردن در مورد اصطلاحات و مباحثی مثل بستر رودخانه، حریم کیفی و حریم کمّی رودخانه تلف نمی‌کرد. به گفته کارشناسان بستر قانونی رودخانه به آن بخش از «پهنه سیلابی» رودخانه گفته می‌شود که طی فرآیند فنی و قانونی مشخص و پهنه سیل‌گیر سیلاب برای دوره بازگشت ۲۵ ساله است. حریم کمّی رودخانه هم پهنه‌ای با عرض دو تا ۲۰ متر در دو طرف بستر قانونی رودخانه است که برای دسترسی و انتفاع کامل از بستر رودخانه در نظر گرفته شده است. بر همین اساس در تعریف حریم کیفی رودخانه هم باید ۱۵۰ متر از مرز بستر رودخانه در طرفین این عرصه آبی را در نظر داشت که جهت حفاظت کیفی منابع آب تعیین می‌شود. حالا با دانستن این تعاریف و نگاهی به رودخانه‌های کشور در هر شهر و روستایی که باشند به خوبی می‌توانیم حریم‌ها را شناخته و میزان تجاوز به آن‌ها را مشاهده کنیم.
تصرف حریم رودخانه‌ها
در قانون عنوان شده که بستر و حریم رودخانه‌ها جزو منابع و اموال «ملی» محسوب می‌شود و کسی نمی‌تواند تملک قانونی بر آن داشته باشد. قانونی که بار‌ها و بار‌ها در موردش حرف زده شده است، اما کسی جرئت عمل به آن و جلوگیری از ساخت و ساز‌ها در این محدوده را ندارد. چند روز پیش بود که رئیس کارگروه محیط‌زیست هیئت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها با بیان اینکه طی ۴۵ سال تنها ۳۶ درصد از حرایم رودخانه‌ها تعیین شده است، گفته بود: «عدم شناسایی حریم رودخانه‌ها موجب شده است که در محل سیل ساخت و ساز صورت گیرد و خسارات زیادی به مردم وارد شود.» دکتر رضا مکنون با بیان اینکه سیل امسال درس خوبی به ما داد، به ایسنا گفت: «شروع سیل از بارش‌های آسمانی است که در حیطه اختیارات ما نیست، ولی بر روی زمین ما اقداماتی انجام دادیم که به شدت بخشیدن سرعت سیل کمک کردیم، نمونه آن خالی کردن جنگل‌ها از پوشش درختان در ارتفاعات است.» همیشه بسته شدن یا تجاوز به حریم رودخانه‌ها از طرف زمین‌خواران نیست و با بررسی سیل‌های اخیر می‌توان شاهد بی‌تدبیری‌هایی از طرف مسئولان بود که فاجعه به بار آوردند. وقتی مسیر رودخانه‌ها تصرف می‌شود تا به جاده‌سازی اختصاص یابد فاجعه سیل دروازه قرآن شیراز را به بار می‌آورد یا در آق‌قلای گلستان و سیلاخور لرستان ساخت و ساز در مسیر سیل موجب شد که با جاری شدن آب خسارات زیادی به این مناطق وارد شود. اگر دولت از همان ابتدا جلوی ورود به این حریم‌ها را می‌گرفت، می‌توانست بعد از بروز سیل‌ها اعلام کند از هیچ خانه و خیابان و بنایی که در حریم رودخانه‌ها، ساخته و ایجاد شده، حمایت نمی‌کند و هیچ تعهدی در قبال آن‌ها نخواهد داشت. به هر حال اگر تاکنون فقط ۳۶ درصد از رودخانه‌ها حریمشان تعیین شده بیانگر این است، دولت هیچ تلاشی در این مسیر نداشته و بعد از سیل هم ثابت شد، هنوز هم برنامه‌ای ندارد.
